Birinci sınıf; fakirlerdir.
Fakir, malı olmadığı gibi çalışmaya gücü de bulunmayan kimsedir. Çalışmaya gücü yeten kimse fakirlik vasfını kaybeder. Bu kişi fıkıh bilgileriyle uğraşan birisi ise ve çalışması tahsiline engel oluyorsa fakir sayılır. Çalışma gücüne sahip oluşu dikkate alınmaz. Eğer vakitlerini ibadet yapmakla geçiren biri ise ve çalıştığı takdirde ibadet vazifelerini ve belirli vakitlerde ifa ettiği zikirlerini yapamayacaksa, bu kişi çalışmalı. Zira rızkı temin etmek için çalışmak, nafile ibadetlerden ve zikirlerden evladır.
İkinci sınıf; miskinlerdir.
Miskin, geliri giderini karşılamayan kimsedir. Adam vardır ki bin dirheme malikdir, yine miskin sayılır. Adam vardır ki yalnız bir baltası ve urganı bulunur, bu da zengin sayılır. İçinde oturduğu yapıcıkların, haline göre büründüğü elbiselerin oluşu kişiden miskin vasfını kaldırmadığı gibi, ev için lüzumlu eşyanın mevcudiyeti de kaldırmaz. Yine, fıkıh kitaplarının çokluğu da miskin vasfını yok etmez. Zira kişi bunlara muhtaçtır.
Üçüncü sınıf; amillerdir.
Amil, zekatları toplamakla görevli kimse demektir. Bu sınıfı, malların listesini tutanlar, tahsildarlar, bekçiler ve nakliyeciler oluşturur.
Dördüncü sınıf; kalpleri İslam’a ısındırılmak istenilen ve «müellefe-i kulüb» diye adlandırılan kimselerdir. Kabilesi nezdinde sevilip sayılan bir Müslüman beye zekat vermekle, onun iyice İslam’a bağlanması, kabilesinin ve benzeri beylerin de İslam’a girmelerini teşvik amacı güdülmüştür.
Beşinci sınıf; kölelerdir.
Köleyi azad etmesi için istenen miktar efendiye, kendisini hürriyete kavuşturması için lazım gelen miktar da köleye verilir.
Altıncı sınıf; borçlulardır:
Zekat verilebilecek borçlu, fakir olduğu halde dini bir vazifeyi veya mubah bir işi başarmak için borçlanmış kişidir. Eğer günah yapma yolunda borçlanmış ve tövbe de etmemişse buna zekat verilmez. Eğer borcunu ödeyemeyen kimse zengin ise ve faydalı bir iş veya bir fitneyi bastırmak için borçlanmışsa kendisine zekat verilir.
Yedinci sınıf; gazilerdir.
Bunlar devlet bütçesinden resmen maaş almayan ve belirli bir hisseleri olmayan, Allah yolunda cihad eden kimselerdir. Eğer zengin iseler, savaşmalarına yardım için yine de zekat verilir.
Sekizinci sınıf; yolcular veya misafirlerdir.
Kötülük maksadı taşımadan, kendi memleketinden başka yerlere misafirliğe veya seyahate çıkan kimselerdir. Fakirseler kendilerine zekat verilir. Başka memlekette malı olduğu halde yolculuk esnasında parası kalmamışsa, bu kişiye de yetecek (kendisini memlekete ulaştıracak) miktarda zekat verilir.
Kaynak: İmam Gazali / İmam Gazali’den Müminlere Vaazlar / bkz: 108-110
