İslam paranın / servetin çalışılarak kazanılmasını, insanoğlunun onu elde edebilmesi için arz üzerinde çalışmasını emreder: Yeri sizin faidenize musahhar kılan O’dur. O halde onun omuzlarında yürüyün ve onun (rızkından yeyin)... (1)
İslam namaz kılanları, namazlarını bitirdikten sonra, hemen çalışmaya sevk eder ve hac farizasını ifa ederken, ticaret yapmayı men etmez, arzı tamir, ticaret ve çalışmaya teşvik vardır
Böylece İslam, meşru olan her kazancı teşvik eder. Bu kazanç ister ziraat, ister sanat, isterse ticaret yönlerinden olsun, meşru olduktan sonra bunların hepsi makbuldür.
Yalnız İslam’ın bu kazançları elde ederken şart koştuğu iki esas vardır:
a-) Kazanç için çalışılırken Allah’ın unutulmaması: “
- Ey iman edenler! Sizi ne mallarınız, ne evlatlarınız Allah’ın zikrinden alıkoymasın. Kim bunu yaparsa, işte onlar hüsrana uğrayanların ta kendileridir (2)“
- “Öyle adamlar vardır ki, onları ne bir ticaret, ne bir alışveriş, Allah’ı zikretmekten, dosdoğru namaz kılmaktan, zekatı vermekten alıkoyamaz. Onlar kalblerin ve gözlerin (dehşetle) döneceği günden korkarlar (3)“
- “Onlar bir ticaret, yahut bir oyun, bir eğlence gördükleri zaman ona yönelip dağıldılar. Seni ayakta bıraktılar. De ki: Allah nezdindeki sevab, eğlenceden de, ticaretten de hayırlıdır. Allah, rızık verenlerin en hayırlısıdır (4)“
b-) Ferde ve cemiyete zarar vermeksizin veya unumi kanunlarla haram kılınmamış meşru yollarla kazanç temini:: “
- Çünkü İslam ferde ve cemiyete veya devletin umumi kanunlarına muhalif olan şeyleri haram kılar.
Bu haram kılınan şeyleri şöylece sıralayabiliriz:
- 1 ▬ İnsanların mallarını batıl bir şekilde yemek: “Ey iman edenler: Birbirinizin mallarınızı haram sebeplerle yemeyin.. (5)“
- 2 ▬ Riba: İnsanlar arasında yardımlaşma ruhunu nefyederek, başkalarının gayretlerinden kazanç elde etmedir: “Ey iman edenler! (Gerçek) müminler iseniz Allah’tan korkun, faizden (henüz alınmamış olup da) kalanı bırakın (almayın) (6)“
- 3 ▬ Hırsızlık: “Erkek hırsızla kadın hırsızın — o irtikab ettiklerine bir karşılık ve ceza ve Allah’dan (insanlara) ibret verici bir ukubat olmak üzere— ellerini kesin, Allah mutlak galibdir, yegane hüküm ve hikmet sahibidir (7)“
- 4 ▬ İhtikar: insanların zaruri ihtiyaçları olan şeyleri hapsetmektir. Ferde ve cemiyete zararı vardır. Ticaret ve sanat hürriyetini katleder. Kendi menfaati için başkalarını zarara sokar.
- 5 ▬ Kumar ve uyuşturucu maddeler: Bunlar beşerin takatini tüketen şeylerdir: “Ey iman edenler! Şarab, kumar, dikili taşlar, fal okları ancak şeytanın amelinden birer murdardır. Onun için bun (lar) dan kaçının ki muradınıza eresiniz (8)“
- 6 ▬ Ölçü ve tartılarda hile yapmak: “Ölçekte ve tartıda hileye sapanların vay haline, ki onlar insanlardan ölçeklerle aldıkları zaman (haklarını) tastamam alanlar, onlara ölçekle yahut tartı ile verdikleri zaman ise eksiltenlerdir. Sahiden onlar büyük bir günde diriltileceklerini sanmıyorlar mı? (9)”
Meşru olmayan bu kazançlar içine, gasp, yağma, aldatma, hile, dolandırıcılık, rüşvet… vs. gibi hususlar da girer. Bunların hepsi kerim bir yaratılışa münafidir. Başkalarını zarar ve ızdıraba sokarak, çalışmadan başkalarının sırtından kazanç teminidir. İslam, bu gibi kazanç yollarını asla tecviz edemez.
Kaynak: Doç Dr: İsmail Cerrahoğlu / Diyanet İlmi Dergisi / Mayıs 1970 / bkz: 132-133
(1-Mülk Süresi 15) (2-Münafikun Süresi 9) (3-Nur Süresi 37) (4-Cuma Süresi 11) (5-Nisa Süresi 29) (6-Bakara Süresi 278) (7-Maide Süresi 38) (8-Maide Süresi 90) (9-Mutafifin Süresi 1-5)
