Hikmet Ehlinden Altın Nasihatler

Bir bilgine: Ölüm ve uyku nedir? diye sorulduğunda şu cevabı verir:

• Uyku hafif ölüm, ölüm ise ağır bir uykudur.

Bir hikmet ehline:

• Zenginlik nedir? diye sorulduğunda:

• Kanaat ve rızadır demiş

• Aşk nedir? diye sorulunca;

• Ruhun hastalanması ve hasret içinde ölümüdür cevabını vermiştir.

Aristo’ya:

• Hangi dost daha güvenilirdir ve hangi arkadaş daha şefkatlidir? diye sorulunca; şöyle demiştir:

• Karakteri sağlam dost daha güvenilirdir. Eski dost daha şefkatlidir. Akıllı insanların tedbiri ise daha üstündür.

Calinus şöyle der: Yedi şey unutkanlığa sebep olur:

• Beklenmedik bir anda söz işitmek

• Ense kökünden kan aldırmak,

• Durgun suya işemek,

• Ekşi şeyler yemek,

• Ölünün yüzüne bakmak,

• Haddinden fazla uyumak,

• Harabelere (mezar taşlarına vs.) bakmak.

Calinus; Kitabu’l-Edviye (İlaçlar) kitabında şöyle demiştir:

Unutkanlık şu yedi şeyden meydana gelir:

• Balgam (balgam yapıcı şeyler yemek),

• Kahkaha ile gülmek,

• Çokça tuz yemek,

• Yağlı et yemek

• Fazla cinsel ilişkiye girmek

• Yorgun olduğu halde uykusuz kalmak,

• Soğuk ve rutubetli şeyler yemek.

Hikmet ehlinden Ebu’l-Kasım şöyle der: Dünyanın fitnesi şu insanlardan doğar:

• Her duyduğu haberi yayanlar,

• Her habere kulak kabartanlar ve

• Haberlerle yüz yüze gelenler.

Bu üç grup, pişmanlıktan kurtulmaz.

Denilmiştir ki: Üç şey, şu üç şeyle bir arada bulunamaz:

• Kötü arzulara uyarak helal yemek,

• Kızma esnasında şefkatli olmak,

• Çok konuşarak doğru sözlü olmak.

Büzürcmihr şöyle der:

• Allah’ın seçkin kullarından olmak istersen ahlakını küçük çocukların ahlakına çevir.

• Kendisine: Bu nasıl olur? diye sorulduğunda, şöyle demiştir:

Onlarda beş özellik vardır ki, şayet bu özellikler büyüklerde olsa gerçekten Allah’ın veli kulları olurlardı. Bu özellikler şunlardır:

• Onlar rızk endişesi içerisinde olmazlar.

• Hastalandıkları zaman Yüce Yaratıcıdan şikayetçi olmazlar.

• Yemek yedikleri zaman topluca yerler.

• Kavga ettikleri zaman kin beslemezler ve hemen barışırlar.

• Korkutulduklarında, az bir korku ile korkarlar ve gözlerinden hemen yaş boşalır.

Vehb. b. Münebbih (rah) şöyle der: Tevrat’ta şu dört sözün yazılı olduğunu gördüm:

• Takva sahibi olmayan her alim hırsızdır.

• Aklını kullanmayan her kişi hayvanla aynı seviyededir.

Hikmet sahiplerinden birisi:

• Büyüklüğün aslı şefkat,

• Hatanın aslı acele,

• Zilletin aslı cimriliktir demiştir.

Bir hikmet ehli de şöyle der: İnsan, kalıbına hizmetçi olmamalıdır; onunla öne geçmeye çalışmamalıdır; adetlerine uyarak ahmak olmamalıdır. Yani, adetin iyisinden ve kötüsünden vaz geçmelidir. Hikmet ehlinin dışında da olsa hikmetli sözleri dinlemelidir; çünkü insan, bazen bilmeden de hedefi vurabilir/hikmet sahibi olmayan insandan da hayır ve hikmetli söz çıkabilir.

Ahnef b. Kays:

• Utangaç insanda dostluk,

• Yalancıda vefa,

• Hasetçide rahat,

• Alçak kişide mürüvvet,

• Kötü ahlaklı kimsede büyüklük yoktur demiştir.

Şöyle anlatılır: Düşmanı olan bir adam İskender’e şikayette bulundu.

• İskender: Senin şikayetini, hasmının da senin hakkındaki söyleyeceklerini dinlemek suretiyle dinlerim; bunu ister misin? deyince adam korktu ve şikayetini geri aldı.

• İskender: Kötü insanlardan emin olmak istiyorsanız, onlardan uzak durun dedi.

Hikmet: Büzürcmihr şöyle demiştir: Afiyet dört türlüdür:

• Dinin afiyeti,

• Malın afiyeti,

• Bedenin afiyeti ve

• Ailenin afiyeti.

Dinin afiyeti şu üç şeyle olur:

• Kötü arzulara uymamak,

• Dinin emirleriyle amel etmek ve

• Kimseye haset etmemek.

Malın afiyeti şu üç şeye bağlıdır:

• Malını görene ihsanda bulunmak,

• Emaneti yerine getirmek,

• Malından fakirin hakkını vermek.

Bedenin afiyeti üç şeydedir:

• Az yemek,

• Az konuşmak,

• Az uyumak.

Ailenin afiyeti üç şeydedir:

• Kanaat,

• Güzel geçim ve

• Yüce Allah’a itaat halini devam ettirmek.

Hatemu’l-Esam’a: Bizden öncekilerin sahip olduklarına neden biz sahip olamıyoruz? diye sorulunca şöyle cevap vermiştir: Çünkü siz şu beş şeyi kaybettiniz:

• Samimi alimi,

• Uyumlu arkadaşı,

• Devamlı gayreti,

• Helal kazancı ve

• İbadete ayrılmış müsait zamanı.

Bir rivayete göre Resulullah (s.a.v), Hz. Ali’ye:

• Ey Ali, yüzünü bana dön, kalbini ve kulağını bana ver ve dinle: Körelt, ört, kes, topla, gayretli ol demiştir.

• Hz. Ali: Ey Allah’ın Resulü, bu söylediklerinin manası nedir? diye sorunca;

Resulüllah (s.a.v) şöyle buyurdu:

• Kızgınlığını körelt,

• Kardeşinin ayıbını ört,

• Zalimin zulmünü kes,

• Karanlık kabir için sana lazım olanı topla,

• İslam’ı yaymada gayretli ol

Bir adam hikmet sahiplerinden birisine:

• Bana tavsiyede bulun deyince; Onun hükmünü bekleme! Rızasını iste. Cefasından uzak dur demiştir.

Hikmet ehlinden birisine: İnsanlar arasında en çok bulunan şey nedir? diye sorulduğunda şu cevabı vermiştir:

• İnsanlar en fazla tedbir almakla uğraşırlar; halbuki her şeye güçleri yetmez. Bu kadar çok tedbire rağmen, hacetleri devam eder.

• İnsanlar, fakirlikten başka her şeye hırslıdır; fakirliğe yönelen kimse yoktur; çünkü herkes zengin olma peşindedir.

• Kimse kederli olmaya hırslı değildir; çünkü herkes mutlu ve refah içinde olma derdindedir.

• Kimse ölmeye heves etmez; çünkü herkes yaşama hırsı içindedir.

Hikmet sahiplerinden Ebu’l-Kasım der ki: İnsanın helaki iki şeydendir; bunlar:

• Günah işlemek ve

• Sürekli kendi görüşüne göre hareket etmektir.