Çocuk Allah’ın anne ve babaya verdiği en büyük bir emanettir. Öyle bir emanettir ki; kalbi tertemiz bir cevherdir. Onun kalbi her türlü şekil ve biçimden etkilenmemiş boş bir vaziyettedir. Kendisine yönelen her şeyi kabule ve meyle müsaittir.
O kalbe iyilikler telkin edilirse, dünyada ve ahiret de bahtiyar olur. Kötü şeyler öğretilir, hayvanlar gibi yabani bir şekilde yetiştirilir terbiye edilmezse, sapıtır ve böylece mahvolur. Her iki çeşidin de; yani sevap da günah da da anne baba terbiyesi, hepsi ortaktır. Bu bakımdan çocukların terbiyesi gerçekten üzerinde durulması gereken önemli bir konudur.
Yüce Allah buyuruyor ki; “Ey iman edenler, kendinizi ve ehliniz olan ailenizi, çoluk, çocuğunuzu (hak din olan islamiyeti öğreterek) cehennem ateşinden koruyunuz (Tahrim Süresi’6)”.
Çocukların terbiye edilmesi, onun dünyadaki ve ahiretteki durumunu tayin eder. Çocuğun güzel terbiye edilmesi onun cehennemde yanmasına engel olacağı gibi, dünyada da mutluluğunu temin eder. Bunun için de bazı şeylerin yapılması gerekir. Ahlakın üstünlüğünü öğretmek, arkadaşlarını iyilerden seçmesini sağlamak, devamlı rahata alıştırmamak, eğer süt annesi olacaksa bunun dindar olan kadınlardan tutulması en mühimleridir. Aksi takdirde, haram sütle beslenen vücut pis olur ve kötülüklere meyleder.
Çocuk iyi ile kötüyü ayırt edebilecek duruma geldiği zaman kontrolüne daha fazla dikkat edilmelidir Çünkü belirli bir seviyeye gelince büyüklerin yanında bazı hareketlerinin yapılmasından çekinir. Bu akıl nurunun parlamaya başladığı zamandır. Allah’ın vermiş olduğu akıl, düşünme, idrak büyük nimetleridir. Bunlar sayesinde çocuk iyiyi kötüden ayırabilir. Bu nimetler iyi kullanılırsa, kalb orta yol üzere temiz olur.Utanma duygusuna kavuşan çocuğun bu duygusundan da yararlanılmalı, terbiyesine dikkat edilmelidir. Bu durum erginlik çağında aklın olgunlaşmaya başladığını gösterir.
Çocuk da meydana gelen ilk değişiklik yeme hırsıdır. Bu zamanda çocuğa yemek adabı tüm anlamıyla öğretilmelidir. Yemeğe başlarken besmele çekmeli, sağ elle yemeli, başkasının hakkına tecavüz etmemeli, kendi önünden yemelidir. Yerken lokmayı çiğnemeli, elbisesine dikkat etmeli, başkasının yemeğine göz dikmemelidir.
Ara sıra yemek yedirerek yoksulluğu öğretmeli, et yemeğinin sofranın gerekli bir şeyiymiş gibi kafasına yerleştirmemeli, oburluğun tehlikeleri, az yemenin fazileti anlatılmalıdır. Kendi yediği gibi başkasına yedirmeyi de öğrenmeli, bunun üstün bir nitelik olduğunu söylemelidir. Önüne gelen yemeği yemesi, bununla yetinmesi, ayrıca kendi isteğine göre yemek isteme alışkanlığının terk ettirilmesi lazımdır.
Çok giymeyi seven ve bunu üstün şeklinde değerlendiren çocukların yanına bırakılmamalıdır. Çünkü çocuğa gençlik çağlarında gerektiği şekil de önem verilmezse, daha sonra bunun telafisinin mümkün olmayacağı bilinmelidir.
Bu çağda çocuğa Kur’an okuması, geçmiş zamanlarda geçen olaylar, Allah’a yakınlığıyla ün salmış kimselerin hikaye ve hayatları öğretilir. İyi insanlara karşı sevgi ve muhabbetin ilk tohumları atılmış olur.
Aşkı: Bir tabiat ve kalb yumuşaklığı olarak kabul eden edebiyatçı ve şairlerin, bu konuda yazdıkları şehveti kamçılayan şiirler, çocuğun saf ve temiz kalbine fesatlık tohumu ekeceğinden, çocukların bunlardan uzaklaştırılmaları gerekir. Çünkü onların bu durumu daha hiç bir şey öğrenmeyen çocukların saf, berrak ve verilen her şeyi kabul etmeye hazır zihinlerini bozar.
Bundan başka çocuk ahlakla ilgili hoşa gidecek bir şey yaptığı zaman memnun kalındığını ifade eden tavırlar takınmalı ve onu ödüllendirmelidir. Böylece çocuk ahlaka teşvik edilmiş olduğu gibi, bu hareketin herhangi bir toplulukta söylenmesi, çocuğun izzeti nefsini, gururunu okşayacağı için önemlidir. Eğer hatalı bir iş yapacak olursa görmemezlikten gelmeli, kusur ve hatalarını araştırmamalı, açığa vurmamalıdır. Bu çocuğun vurdum duymaz olmasına yol açar.
Çünkü çocuk bir kusur işlediği zaman elinden geldiği kadar onu gizlemeye çalışır. Bu yaptığı hatalara devam edecek olursa, ona o işin yanlış olduğu anlatılmalı, insanların bu yaptığını duydukları takdir de kendisinin nasıl rezil, aşağı bir insan olacağı hatırlatılmalı, sık sık azarlanmalıdır. Aksi takdir de öğüdün hiç bir etkisi ve fonksiyonu kalmaz.
Baba çocuğa karşı gayet ağır davranmalı, her önüne geldiği zaman çocuğu azarlayıp bağırmamalı, annesi yaramazlık yaparsa babasına şikayet edeceğini söyleyerek kötü işler yapmasına engel olmalıdır. Mümkün mertebe (günümüzde ne kadar mümkün olmasa da) çocuğun gündüz uykusunu uyutmamak, etleri gelişeceği için de yumuşak yataklara yatırmaktan kaçınmalıdır.
Gündüz uykusu çocuğu tembelliğe alıştırır. Yumuşak yatak çocuğun zevke dalmasına sebep olur. Bunun için yemekte, yatak da ve elbise de aşırılıktan kaçınılmalıdır. Çocuğa gizli yapacağı her şey yasaklanmalıdır. Çünkü çocuk saklıdan yaptığı işlerin suç olduğunu bilir. Gizliden o işi devamlı yapması, onun o suçu işlemesine, daha sonra da açıktan yapmasına yol açar.
Belirli zamanlarda her gün beden eğitimi ile ilgili hareket ve koşu o çocuğun tembelliğini gider. Hareketsizlik, çocuğu ağır ve hantal yapar. Anne, baba; yiyecek, giyecek, oyuncak gibi şeylerle arkadaşlarına büyüklük taslamamalıdır. Bunun çok kötü bir şey olduğu, bunun aksine gösterişten uzak durmanın, alçak gönüllü olmanın çok iyi bir şey olduğu öğretilmelidir. Hoşuna giden herhangi bir şey için başkasına, arkadaşlarına boğun eğmenin kötü bir şey olduğu öğretilmelidir.
Kaynak: İmam Gazali – İhyau Ulumi’d-Din – C:3 – Sayfa: 211-213
