1 ▬ Vücud: Var olmak demektir. Allah vardır, varlığı başkasından değil, zatının gereğidir. Vücud sıfatının karşılığı olan yokluk Allah için düşünülemez (Vücud sıfatına sıfat-ı nefsiye (nefsi sıfat) de denir).
2 ▬ Kıdem: Başlangıcı olmamak demektir. Allah’ın varlığının başlangıcı yoktur. O kadim ve ezelidir. Sonradan meydana gelmiş bir varlık değildir. Hiçbir şey yok iken O vardı. Kıdem sıfatının zıddı olan başlangıcı olmak Allah için düşünülemez.
3 ▬ Beka: Sonu olmamak demektir. Allah ebedidir. Varlığının sonu yoktur. O sonsuz olarak vardır. Her şey yok olduktan sonra O’nun varlığı yine devam edecektir. Bekanın zıddı olan sonu olmak Allah hakkında düşünülemez.
4 ▬ Vahdaniyet: Tek ve bir olmak demektir. Allah Teala hem zati hem fiilleri hem de sıfatları bakımından tektir. Eşi, ortağı ve benzeri yoktur. Bu sıfatın zıddı olan birden fazla olmak Allah için imkansızdır.
5 ▬ Muhalefetün li’l Havadis: Sonradan olan şeylere benzememek demektir. Allah’tan başka her şey sonradan olmuştur. Allah bu sonradan olanlardan hiç birine benzemez. Bu sıfatın zıddı olan sonradan olanlara benzemek Allah için düşünülemez.
6 ▬ Kıyam bi-nefsihi: Varlığı kendisinden olmak demektir. Allah Teala’nın varlığı kendisinden olup başkasından değildir. Her şey varlığını Allah’tan alır. Fakat Allah varlığını bir şeyden almaz başkasına muhtaç olmak Allah Teala için düşünülemez
(Yukarıda açıklanan bu beş sıfata sıfat-ı belbiye (selbi sıfatlar) de denir. Çünkü Allah’ın bu sıfatların zıddıyla vasıflanması imkansızdır. Yani Allah’ın ezeli olmaması, ebedi olmaması eşi ve ortağı olması, sonradan var olanlara benzemesi ve başkasına muhtaç olması sıfatları onun hakkında imkansızdır).
1 ▬ Hayat: Diri ve canlı olmak demektir. Allah ezeli ve ebedi bir hayat sahibidir. Hayatın zıddı olan ölü olmak Allah hakkında düşünülemez.
2 ▬ İlim: Bilmek demektir. Allah geçmişi, geleceği, gizli ve açık her şeyi bilir. Bu sıfatın zıddı olan bilgisizlik Allah için düşünülemez.
3 ▬ Semi: İşitmek demektir. Allah Teala her şeyi işiticidir. Bütün şeyleri aynı anda işitir. Bir şeyi işitmesi aynı anda ikinci bir şeyi işitmesine engel değildir. Allah işitmek için herhangi bir alet veya organa muhtaç değildir. Bu sıfatın zıddı olan işitmemek Allah için düşünülemez.
4 ▬ Basar: Görmek demektir. Allah her şeyi olduğu gibi kusursuz olarak görür. Bu sıfatın zıddı olan görmemek Allah hakkında imkansızdır.
5 ▬ İrade: Dilemek demektir. Allah tam ve kamil bir iradeye sahiptir. O’nun her dilediği olur, dilemediği olmaz. Bu sıfatın zıddı olan iradesizlik Allah hakkında düşünülemez.
6 ▬ Kudret: Gücü yetmek demektir. Allah sonsuz bir güç ve kudrete sahiptir. Her şeye gücü yeter. O’nun kudretinin yetişemeyeceği hiçbir şey yoktur. Bu sıfatın zıddı olan acizlik Allah hakkında düşünülemez.
7 ▬ Kelam: Söylemek ve konuşmak demektir. Allah Teala ses, harf, kelime ve cümleye ihtiyaç duymaksızın konuşma ve söyleme sıfatına sahiptir. Allah bu sıfatı ile peygamberlerine kitap indirmiş, bazı peygamberleri ile de bizzat konuşmuştur. Bu sıfatın zıddı olan konuşmamak Allah için düşünülemez.
8 ▬ Tekvin: (Eş’arilere göre tekvin hakiki değil, itibari bir sıfat olup kudret sıfatına racidir.) Yaratmak demektir. Allah Teala yegane yaratıcıdır. Kainatta her şeyi yaratan O’dur. Var olmasını dilediği bir şey ol deyince hemen oluverir. Var olan bir şey de dilediği zaman yok olur. Bu sıfatın zıddı olan yaratamamak Allah hakkında düşünülemez.
Subuti sıfatlar, zat olmadıkları gibi zattan ayrı da düşünülemezler. Bu münasebetle söz konusu sıfatlar için, Allah’ın aynı da değildir, gayrı da değildir denmiştir. Çünkü zatın aynı kabul edilirse sıfatları inkara giden bir yol açılır, gayrı kabul edilirse Allah’ın zatında çokluk söz konusu olur. Bunun için sıfatlar, Allah’ın zatının ne aynıdır, ne gayrıdır denmiştir.
Yukarıda izah edilen subuti sıfatlardan kaynaklanan Kadir, Mürid, Alim, Hayy, Semi’, Basir, Mükevvin ve Mütekellim diye ifade edilen sıfatlara, sıfatı ma’neviye denir.
Allah Teala’nın yukarıda açıklanan zati ve subuti sıfatlarından başka rızık verme, ihsanda bulunma, rıza, gazab, öldürme ve diriltme gibi fiili sıfatları da vardır. Bu sıfatlarda kadim ve ezelidir (Eş’arilere göre fiili sıfatlar hadistir.).
Kaynak: Turan Yazılım / Mürşit 5
